1 Mayıs’ın ‘Bayram’ Haline Gelirken Geçirdiği Serüven
Günümüzde iş güvenliği ve emekçilerin hakları geçmişe kıyasla çok daha büyük bir kıymete sahip. Bugün pek çok ülkenin mevzuyla ilgili daha dikkatli bir hal sergilemesi ise onlarca yıl öncesine dayanıyor. 1 Mayıs’ı her yıl kutlamamızın ve çalışanların emeklerine karşı bir defa daha teşekkür etmemizin sebebi de tam olarak bu.
1 Mayıs’ın günümüzde hala kutlanmasının ve Personel ve İşçi Bayramı yahut yeni global ismiyle Emek ve Dayanışma Günü’nün çıkış noktasını hiç düşündünüz mü? Günümüze kadar gelen ve emekçilerin isyanı üzerine başlayan bu bayramın kıssasını sizler için araştırdık. Gelin, daima birlikte emekçilerin yaşadığı zorluklar karşısında 1 Mayıs’ı kazanma öyküsünü daima birlikte inceleyelim.
Emekçilerin sesleri birinci olarak Avustralya’da yükseldi
1 Mayıs’ın fitilini ateşleyen ve çalışanları çalışma şartlarını uygunlaştırmak için harekete geçmeye iten birinci adım Avustralyalı emekçilerden geldi. O periyotlar hükümetler ve patronlar başta olmak üzere dünyanın büyük bir çoğunluğu çalışanların haklarını görmezden geliyor ve adeta personelleri köle üzere çalıştırıyordu. Sıhhatleri, temel muhtaçlıkları ve hakları bile görmezden gelinen çalışanlar, bir gün bu duruma karşı harekete geçti.
1856 yılında Avustralyalı taş ve inşaat çalışanları, sekiz saatlik iş günü hakkını elde etmek emeliyle bir yürüyüş gerçekleştirdi. Melbourne Üniversitesi Parlamento Evi’ne kadar devam eden yürüyüş, o devir için dünya çapında pek tesirli olmuş üzere gibi görünmese de büyük bir isyanın başlangıcı olmuştu. Emekçiler haklarını savunması gerektiğinin farkına vardı ve olayın üzerinden geçen 30 yılın akabinde yeni bir aksiyon daha alındı.
Chicago’da yarım milyon insan greve katıldı
Tarih 1 Mayıs 1986’yı gösterdiğinde ABD’de çok sayıda emekçi, günlük 12 saat ve haftalık 6 gün çalışma takvimine karşı bir isyan başlattı. Talepleri yeniden Avustralyalı çalışanların olduğu üzere günlük sekiz saatlik çalışmaydı. Haklarını elde etmek için greve giden çalışanlar, Chicago’da aksiyon düzenledi. Dört bir yanı dolduran yarım milyona yakın emekçi, artık susmuyor ve haklarını istediklerini haykırıyorlardı. Fakat hükümet çok geçmeden greve el attı ve grevi sert bir formda bastırmayı başardı.
Haklarını arayan çok sayıda emekçi, işinden olmakla kalmadı birebir vakitte mahkemeye verildi. Emekçilerden 8’i idam cezasına çarptırıldı. Patronlar, greve katılan emekçilerinin üzerine kiraladıkları sokak çetelerini saldı. 4 Mayıs günü, işverenler personelleri durdurmak için Haymarket Meydanı Katliamı’nı başlattı. Polisler tarafından zorla fabrikalara götürülen ve zorbalığa uğrayan çalışanlardan 4’ü vurularak öldürüldü ve çok sayıda personel yaralandı. Yani maalesef ki çalışanlar haklarını alamadıkları üzere olan hayatları da daha da zorlaştı yahut son buldu.
İnşaat personeli Albert Persons’ın mahkemedeki kelamları günümüze kadar geldi
Mahkemeye çıkartılan emekçilerden yaptıkları için af dilemesi beklendi. Fakat çok sayıda personelin savunması mahkeme tarafından dikkate alınmadı. ‘Özür dilersen idamdan kurtulacaksın’ kelamı verilen Albert Persons ismindeki inşaat çalışanı, mahkeme sırasında “Bütün dünya biliyor hatasız olduğumu. Şayet asılırsam cani olduğumdan değil, işçi olduğumdan asılacağım” kelamlarıyla tarihe geçti. İdamı gerçekleştirilen Persons’ın cenazesine yüz binlerce kişi katıldı.
ABD’de yaşanan ve çok sayıda emekçinin canına, işine mal olan olayların akabinde isyan giderek büyüdü. Her ne kadar o devirde ırkçılık ağır bir halde hissediliyor olsa da rengine bakılmaksızın tüm emekçiler bir bütün olmuştu ve birlikte şovlar düzenliyorlardı. Hükümet ise yeni şovlara mani olmak için emekçilere yasal bir baskı uyguluyordu.
Tüm dünyada seslerin yükselmesinin akabinde, 1 Mayıs bayram olarak kabul edildi
Başka ülkelerde de çalışanlar haklarını savunmaya başladı. Fransa, Hollanda, Rusya, Almanya, İngiltere, İtalya ve İspanya’da emekçiler mitingler, toplantılar düzenleyerek seslerini duyurmaya çalışıyordu. Lakin bu miting ve toplantıların akabinde Almanya’da dayanışma hareketleri kitleselleşti ve halka açık toplantılar yasaklandı.
14 Temmuz – 21 Temmuz 1889’da İkinci Enternasyonal’de Fransız emekçi temsilcisi, karşılaştıkları olaylar karşısında 1 Mayıs’ın tüm dünyada ‘Birlik, uğraş ve dayanışma günü’ olarak kutlanmasını önerdi. Temsilcinin önerisi kabul edildi. Bayram olarak kabul görmesinden 1 sene sonra tarihler 1 Mayıs 1890’u gösterdiğinde tüm dünyada eşi gibisi görülmemiş şovlar düzenlendi. Üzerinden yıllar geçti ve pek çok ülke çalışanların uğruna canını ve işini verdiği sekiz saatlik iş günü yasasını kabul etti.
Ülkemizde de Emek ve Dayanışma Günü olarak 2008 yılında resmi kutlamalara başlandı
Türkiye’de ise 1 Mayıs birinci kere 1923 yılında resmi olarak kutlanmaya başladı. Ülkemizin emekçi ve işçilerinin büyük bir iştirak gösterdiği kutlamalar 2008 yılında “Emek ve Dayanışma Günü” ismiyle kutlanması yasal hale getirildi. 27 Nisan 2009 yılında Resmi Gazete’de yayımlanarak, 1 Mayıs resmi tatil olarak ilan edildi.
Maalesef 1 Mayıs’ın Emekçi ve İşçi Bayramı olarak kabul görmesi; çok sayıda personelin idamı, cezaevlerinde idam edileceği niyetiyle intihar etmesi ve en âlâ ihtimalle işinden olmakla kalması üzere acı bir kıssaya sahip. Günümüzde her ne kadar bazen çalışma şartlarımızdan, yaşadıklarımızdan şikayet edebiliyor olsak da şu anda içinde bulunduğumuz durumun geçmişle kıyaslanamayacağını söyleyebiliriz.
Bugün, bizlerde derin bir hüzne sebep olan 1 Mayıs’ın acı dolu serüvenini anlattık. Bu vesileyle de tüm personel ve işçilerimizin, parasını kazanmak için dişiyle tırnağıyla çabalayan herkesin 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’nü bir defa daha kutlayalım.
Kaynak: https://www.webtekno.com/1-mayis-hikayesi-nereden-geliyor-h123305.html
