Meteoroloji Bilimi Nedir, Ne İş Yapar? İşte Tarihi

Hava açık üzere görünüyor ancak yeniden de konuttan çıkmadan evvel son bir kere hava durumunu denetim ediyor ve o gün yağış olacağını öğrendiğimiz için ne olur ne olmaz diye yanımıza bir şemsiye alıyoruz. Artık hava durumunu varsayımları günlük hayat rutinimizin ayrılmaz bir kesimi haline geldi. Uzun yıllardır yapılan hava durumu varsayımlarının meteoroloji ismi verilen bir bilim haline gelmesi ise epey yakın bir vakitte gerçekleşti.

Dünya çapında pek çok bilim insanı, pek çok farklı araç ve yol ile hava durumu kestirimi yapıyor. Binlerce yıldır yapılan bu iddiaların meteoroloji bilimi ile belli kurallar çerçevesine alınması ise lakin teknolojinin gereğince gelişmesi ile mümkün oldu. Pekala ne oldu da hava durumu varsayımları bizim için bu kadar değerli hale geldi? Gelin meteoroloji nedir, ne işe yapar sorusu üzerinden hava durumu iddialarının tarihî seyahatine yakından bakalım.

Meteoroloji nedir, ne iş yapar? Tarihi ve ehemmiyeti:

Temelden başlayalım; meteoroloji nedir?

Türkçeye hava bilgisi ya da hava bilimi olarak çevirebileceğimiz meteoroloji, lisanımıza Fransızca météorologie sözünden geçmiştir. Meteoroloji; hava modelleri oluşturarak hava durumunu ve iklim değişikliklerini tespit etmek emeliyle Dünya atmosferinin alt ve üst katmanlarının pek çok farklı usul kullanılarak incelendiği bir bilimdir.

Günlük hayatta hava durumu kestirimi olarak bahsediyor olsak bile dikkat ederseniz tarifte iddia değil, tespit sözü geçiyor. Zira meteoroloji, pek çok farklı değişken olsa bile yapılan ayrıntılı incelemeler sonucu hava durumunu birden fazla vakit nokta atışı biçimde tespit edebilmektedir. Mahallî değişiklikler olsa bile bilhassa askeri gereksinimler için tespit edilen hava durumu, dakika bazında bile doğruluk göstermektedir.

Meteoroloji bilimi ne iş yapar?

Hava durumu dediğimiz tabiat olayları, Dünya atmosferinin en alt katmanında yaşanır. Yeryüzünün 10 kilometre üstünde olan bu katmanda rüzgar, bulut ve su buharı üzere pek çok farklı etmene nazaran değişen olaylar sonucunda yağmur yağar, kar yağar, dolu yağar, güneş açar, rüzgar çıkar; yani hava durumu olarak isimlendirdiğimiz olaylar yaşanır.

Meteoroloji biliminin işi ise tam olarak bu etmenleri takip etmektir. Şöyle bir gökyüzüne baktığımız vakit bile ileride bir bulut olduğunu, rüzgarın onu bize gerçek yönlendirdiğini ve birkaç dakika içinde yağmur yağacağını anlıyoruz. Meteorolog olarak isimlendirilen bilim insanları da tam olarak buna benzeri lakin çok daha gelişmiş metotlarla müşahedeler yapıyorlar.

Dünya atmosferinin en alt katmanında bulunan katmanda günlük hava durumu olayları yaşanıyor. Daha üst katmanlarda yaşanan olaylar ise bugün iklim değişikliği ismini verdiğimiz ve muhtemelen insanlığın sonunu getirecek değişikliklere neden oluyor. Meteoroloji bilimi hem bu günlük hava durumu olaylarını hem de geniş çapta ve uzun vadede tesirli olacak iklim değişikliklerini takip eder.

Meteoroloji tarihi ne vakit başladı?

Hiç de şaşırtan olmayan bir halde, meteoroloji biliminin de temelleri Antik Yunan’da atılmıştır. Hem de epeyce tanıdık biri tarafından; Aristoteles. Tarihin en değerli filozoflarından biri olarak kabul edilen Antik Yunan’da yaşamış Aristoteles’in, milattan evvel 430 yılında kalem aldığı düşünülen Meteorologica isimli bir yapıtı bulunuyor.

Aristoteles’in Meteorologica isimli yapıtında o periyodun hava olaylarından ve iklim durumundan ayrıntılı olarak bahsediliyor. Yapıtın ismi, Yunanca üstteki bir şey manasına gelen meteoron sözünden türetilmiştir. Günümüz meteoroloji biliminin epey temel bir anlatısına sahip olsa da meteoroloji tarihinin Aristoteles’in Meteorologica isimli yapıtıyla başladığını söylemek mümkün.

Yüzlerce yıl boyunca insanlık pek gelişmedi ve hava durumu iddialarını Meteorologica’da anlatıldığı üzere yapmaya devam etti. Ta ki 17. yüzyılda barometre ve termometre icat edilene kadar. Bu iki icat ile birlikte artık bilim insanları, çok daha ayrıntılı incelemeler ve müşahedeler yapar hale geldiler. Çağdaş teknolojinin gelişmesi ile birlikte, yapılan çalışmalar çok daha ayrıntılı ve nokta atışı hale geldi.

Meteoroloji hayatımız için neden bu kadar değerli?

Elbette devletler ve özel şirketler, trilyonlarca dolarlık meteoroloji yatırımlarını yalnızca biz işe giderken ıslanmayalım ya da içlik giymeyi unutmayalım diye yapmıyorlar. Kolay müşahedeler ile meteoroloji varsayımlarının yapıldığı periyotta hava durumu, tarım için son derece değerliydi. Fakat meteorolojinin bir bilim haline gelmesinin ve çalışmalar için yatırım yapılmasının nedeni, hiç de şaşırtan olmayan bir biçimde, savaşlardır.

Güçlü savaş uçaklarının ve okyanusları aşacak güçte gemilerin üretilmesi ile birlikte bu araçların seyir rotalarının gözlemlenme gereksinimi ortaya çıktı. Büyük yatırımlar sonucu üretilen bu araçların beklenmedik bir fırtınanın ortasında kalmasını ya da sisli bir havaya denk gelerek gereğince insan öldürememesini kimse istemediği için hava durumu hakkında yapılan çalışmalar arttırıldı.

Meteorolojinin çağdaşlaşması ise 1950’li yıllarda bilgisayarların kullanılması ile başladı. 1990’lı yıllarda atmosfere gönderilen uydular sayesinde de hava durumu varsayımları tahmin olmaktan çıktı ve tespit haline geldi. Bugün hava durumunun bu kadar değerli olmasının nedeni ise ticari uçuşlar, deniz seyahatleri ve uzay çalışmalarıdır.

Her vakit olduğu üzere günümüzde de hava durumu iddiaları elbette beşerler ve tarım odaklı bir çalışma izliyor. Lakin bundan çok daha kıymetlisi dakika başı vızır vızır kalkan uçakların rotalarıdır. Misal bir durum ticari ya da başka gemi seyahatleri ve elbette uzay çalışmaları için de geçerlidir. Meteorolojinin askeri operasyonlar için ehemmiyeti de hala birebirdir.

Meteoroloji, hava durumu varsayımlarını nasıl yapıyor?

Daha evvel buradaki yazımızda tüm ayrıntılarıyla anlattığımız üzere hava durumu iddiaları; sıcaklık, basınç, nem ve rüzgar suratı üzere atmosfer hareketlerinin ve iklim tesirlerinin anlık olarak takip edilmesi ile yapılıyor. Bu hareketleri tespit eden sayısız yer radarı, hava balonu, uydu ve okyanus şamandırası var.

Tüm bu atmosfer hareketlerini ve iklim tesirlerini takip eden aygıtlar, anlık olarak sayısız data gönderiyorlar. Alınan bu bilgiler ulusal ve memleketler arası meteoroloji istasyonlarında toplanıyor. Üniversitelerde, özel şirketlerde ve devlet kuruluşlarında bulunan bilgisayarların özel yazılımları tüm dataları tahlil ederek ortaya bir sonuç çıkarıyor.

Bu noktada bir parantez açarak meteorologların hakkını teslim etmek gerekiyor. Zira her ne kadar ayrıntılı tahliller ve bilgi işlemeleri bilgisayarlar tarafından yapılıyor olsa da tüm bu sistemi bir meteorolog hazırlar ve tekrar son kararı uzman bir meteorolog verir. Pek çok farklı aygıttan elde edilen sayısız bilginin işlenmesi için gerekli modeller de tekrar bu uzmanlar tarafından hazırlanır.

Günlük hayat rutinimizin ayrılmaz bir kesimi olan hava durumu varsayımlarını aldığımız meteoroloji nedir, ne iş yapar soruları üzerinden meteorolojinin tarihî seyahatinden bahsettik. Tabiat ve teknoloji bağlantısı hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.

Kaynak: https://www.webtekno.com/meteoroloji-nedir-ne-is-yapar-tarihi-h122761.html