Hiperenflasyon Nedir? Hiperenflasyon Neden Oluşur?

Hiperenflasyon, bir iktisatta vakit içinde tipik olarak her ay %50’yi aşan oranlarda süratli ve denetimsiz fiyat artışlarını tabir eder.

Aşırı ölçüde para basan bir merkez bankası ile kontaklı olarak, altta yatan üretim ekonomisindeki savaş ve ekonomik düzensizlik vakitlerinde hiperenflasyon meydana gelebilir. Hiperenflasyon, besin ve yakıt üzere temel mallar kıtlaştıkça fiyatlarında artışa neden olabilir. Hiperenflasyonlar tipik olarak ender olmakla birlikte, bir defa başladığında denetimden çıkabilirler.

Hiperenflasyon Nedir?

Hiperenflasyon, bir iktisattaki süratli, çok ve denetim dışı genel fiyat artışlarını tanımlayan bir tabirdir. Enflasyon , mal ve hizmetler için artan fiyatların suratının bir ölçüsü iken, hiperenflasyon, tipik olarak ayda %50’den fazla olan, süratle yükselen enflasyondur.

Hiperenflasyon gelişmiş ekonomiler için az görülen bir olay olmasına karşın Çin, Almanya, Rusya, Macaristan ve Arjantin üzere ülkelerde tarih boyunca birçok sefer meydana gelmiştir.

Hiperenflasyonu Anlamak

Hiperenflasyon, fiyatların makul bir mühlet boyunca ayda %50’den fazla artması durumunda ortaya çıkar. Hiperenflasyon, tüketicilerin ve işletmelerin daha yüksek fiyatlar nedeniyle eser satın almak için daha fazla paraya gereksinim duymasına neden olur.

Normal enflasyon aylık fiyat artışları ile ölçülürken, hiperenflasyon günde %5 ila %10’a yaklaşabilen üstel günlük artışlarla ölçülmektedir. Hiperenflasyon, enflasyon oranının bir ay boyunca %50’yi aşması durumunda ortaya çıkar.

Bir iktisatta fiyatlar enflasyona ayak uyduramıyorsa, insanların temel muhtaçlıklarını ve ömür masraflarını karşılayamayacakları için ömür standardı düşer.

Hiperenflasyon bir iktisat için bir grup sonuçlara neden olabilir. Beşerler, artan fiyatlar nedeniyle besin üzere bozulabilir eserler de dahil olmak üzere malları istifleyebilir ve bu da besin arzı kıtlığına neden olabilir. Fiyatlar çok yükseldiğinde, bankalara yatırılan nakit yahut tasarruflar, paranın satın alma gücü çok daha düşük olduğu için kıymet kaybeder yahut bedelsiz hale gelir. Tüketicilerin mali durumu bozulur ve iflasa yol açabilir.

Ayrıca, beşerler paralarını finans kuruluşlarına, önde gelen bankalara ve borç verenlere işsiz kalmaları için yatırmayabilir. Tüketiciler ve işletmeler ödeyemezse vergi gelirleri de düşebilir ve bu da hükümetlerin temel hizmetleri sunamamasına neden olabilir.

Hiperenflasyon Neden Oluşur?

Hiperenflasyon çeşitli nedenlerle tetiklenebilse de, aşağıda hiperinflasyonun en yaygın nedenlerinden birkaçı verilmiştir.

Aşırı Para Arzı

Şiddetli ekonomik çalkantı ve buhran devirlerinde hiperenflasyon meydana geldi. Bir depresyon, küçülen bir iktisadın uzun bir devridir, yani büyüme oranı negatiftir. Sakinlik, tipik olarak, iki çeyrek yahut altı aydan fazla süren bir negatif büyüme periyodudur. Öte yandan bir depresyon yıllarca sürebilir, fakat birebir vakitte son derece yüksek işsizlik, şirket ve şahsî iflaslar, daha düşük üretken çıktı ve daha az kredi yahut kullanılabilir kredi stantlar. Bir depresyona reaksiyon ekseriyetle merkez bankası tarafından para arzında bir artıştır. Ekstra para, bankaları tüketicilere ve işletmelere harcama ve yatırım yaratmaları için borç vermeye teşvik etmek için tasarlanmıştır.

Ancak, para arzındaki artış, gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) ile ölçülen ekonomik büyüme tarafından desteklenmiyorsa, sonuç hiperenflasyona yol açabilir. Bir iktisatta mal ve hizmet üretiminin bir ölçüsü olan GSYİH büyümezse, işletmeler kârlarını artırmak ve ayakta kalmak için fiyatları yükseltir. Tüketiciler daha fazla paraya sahip oldukları için daha yüksek fiyatlar öderler ve bu da enflasyona yol açar. İktisat daha da kötüleştikçe, şirketler daha fazla fiyat alıyor, tüketiciler daha fazla ödüyor ve merkez bankası daha fazla para basıyor, bu da kısır bir hiperenflasyon döngüsüne yol açıyor.

Ekonomide yahut Nakdî Sistemde İtimat Kaybı

Savaş vakitlerinde, hiperenflasyon ekseriyetle bir ülkenin para ünitesine olan itimat kaybı ve sonrasında merkez bankasının para ünitesinin pahasını muhafaza yeteneği olduğunda ortaya çıkar. Yurt içinde ve yurt dışında mal satan firmalar, fiyatlarını yükselterek para ünitelerini kabul etmek için risk primi talep etmektedirler. Sonuç, üstel fiyat artışlarına yahut hiperenflasyona yol açabilir.

Bir hükümet düzgün yönetilmezse, vatandaşlar da kendi ülkelerinin para ünitesinin kıymetine olan itimadını kaybedebilir. Paranın çok az yahut hiç kıymeti olmadığı algılandığında, beşerler bedeli olan malları ve malları biriktirmeye başlarlar. Fiyatlar yükselmeye başladıkça, besin ve yakıt üzere temel mallar kıt hale gelir ve fiyatları üst hakikat bir sarmal halinde gönderir. Buna karşılık, hükümet fiyatları istikrara kavuşturmak ve likidite sağlamak için daha da fazla para basmak zorunda kalıyor ve bu da sorunu daha da berbatlaştırıyor.

Çoğu vakit, itimat eksikliği, ekonomik çalkantı ve savaş vakitlerinde ülkeyi terk eden yatırım çıkışlarına yansır. Bu çıkışlar gerçekleştiğinde, yatırımcılar kendi ülkelerinin yatırımlarını öteki bir ülkenin yatırımları karşılığında sattıkları için ülkenin para ünitesi pahası değer kaybeder. Merkez bankası çoklukla paranın ülke dışına taşınmasını yasaklayan sermaye denetimleri uygulayacaktır.

Hiperenflasyon Örneği

Daha yıkıcı ve uzun periyodik hiperenflasyon olaylarından biri, 1990’larda eski Yugoslavya’da meydana geldi. Ulusal çözülmenin eşiğinde olan ülke, zati yıllık %76’yı aşan oranlarda enflasyon yaşıyordu. 1991 yılında, o zamanki Sırp eyaletinin önderi Slobodan Miloseviç’in, Sırp merkez bankasının yandaşlarına 1.4 milyar dolarlık kredi vermesini sağlayarak ulusal hazineyi yağmaladığı ortaya çıktı.

Hırsızlık, hükümetin merkez bankasını mali yükümlülüklerini yerine getirebilmek için çok ölçüde para basmaya zorladı. Hiperenflasyon süratle ekonomiyi sardı, ülkenin zenginliğinden geriye kalanları sildi ve halkını mal takasına zorladı. Enflasyon oranı, ayda yüzde 313 milyon üzere akıl almaz bir orana ulaşana kadar her gün neredeyse iki katına çıktı. Merkez bankası, iktisat aşağı yanlışsız sarsılırken hükümeti ayakta tutmak için daha fazla para basmak zorunda kaldı.

Hükümet süratle üretim ve fiyatları denetim altına aldı ve bu da besin kıtlığına yol açtı. Gelirler %50’den fazla düştü ve üretim durma noktasına geldi. Sonunda hükümet, para ünitesini ekonomiyi istikrara kavuşturmaya yardımcı olan Alman Markı ile değiştirdi.

Kaynak: https://www.coinkolik.com/hiperenflasyon-nedir-hiperenflasyon-neden-olusur/