Rol Yaparak Akıl Hastanesine Yatan, Dünyayı 72 Günde Dolaşıp Rekor Kıran Mükemmel Bir Bayan Gazeteci: Nellie Bly

Elizabeth babası tarafından kurulan bir kasabada dünyaya gelmişti. Babası hem hakim hem de toprak sahibi olarak misyon alıyor, ailesine bakıyordu. Elizabeth hem annesinin hem de babasının ikinci evliliğinden dünyaya gelmişti. Toplamda 15 kardeşlerdi.

6 yaşındayken babasını kaybetmesiyle aile finansal olarak bir boşluğa düştü. Zira vasiyet bırakmayan babanın malları üzerinde hiçbir hak sav edemiyorlardı. Yatılı okuldaki eğitimine yalnızca bir periyot devam etmesine güçleri yetmişti. Bunun üzerine Elizabeth okulu bıratı ve aile Pittsburgh’e taşındı.

Gazetecilik alanındaki mesleği de tam olarak burada başlayacaktı.

Küçük kızın hamasetinden etkilenen editör, daha sonra gazetede birebir isimle haftada 5 dolara yazması için Elizabeth’e bir teklifte bulundu. Böylelikle Elizabeth gazetede yayınlanan ve boşanmaların bayanlar üzerindeki tesirini anlatan ‘Kız Bulmacası’ isimli birinci yazısını yazmış oldu. Bunun üzerine editör kendisine tam vakitli bir iş teklif etti.

Bu periyotta gazetelerde yazan bayanların mahlas kullanması yaygındı. Bunun üzerine Elizabeth gitmiş, Nellie Bly doğmuştu.

Mesleğinin birinci yıllarında Bly Pittsburgh’de çalışan bayanlar üzerine bir seri araştırma yazısı yazmış ve fabrika sahiplerinin şikayetlerine maruz kalmış, bayanların ‘normal rolleri’ olan moda, bahçıvanlık, sosyete üzere mevzularda yazma vazifesine atanmıştı. Bu ise ona zevk vermiyordu.

Burada yaklaşık 6 ayını ülkedeki hayat ve gelenekler üzerine yazarak geçirdi. Yazılarından birinde mahallî bir gazetecinin hükümeti eleştirdiği için tutuklanmasını protesto etmiş ve Meksikalı yetkililier tarafından tutuklanmakla tehdit edilince ülkeden kaçmıştı. Meskenine sağ salim dönen Bly, Díaz’ı tiranik bir çar olmakla suçladı.

Ülkeye döndüğünde yeniden istemediği hususlar hakkında yazmak zorunda kalan Bly, Pittsburg Dispatch’ten ‘Ben New York’a gidiyorum. Beni görmeyi bekleyin.’ yazdığı istifa mektubuyla ayrıldı. Dört ayın sonunda beş parasız kalmasının üzerine Joseph Pulitzer’ın gazetesi New York World’ün ofislerinden birinde kendini işe aldırmayı başardı.

Olağan, akıl hastanesine alınmak o kadar da kolay değildi. Akıllı bi bayan olan Bly, kendini öncelikle bayanlar için süreksiz bir sığınma konutuna kaydettirdi. Tüm gece uyumayıp gözlerinde rahatsız bir manzara elde etmeye çalıştı. Daha sonra orada kalan bayanları meczuplukla suçlamaya başladı. Yatağına yatmayı reddetti ve sonunda o kadar çok kişinin korkmasına neden oldu ki daha sonra mahkemeye götürülmesi için polis çağrılmak zorunda kaldı. Polis, hakim ve hekimler tarafından incelenen Bly, sonunda Blackwell Adası’na gönderilmişti.

Akıl hastanesine alınan Bly elim şartları birinci elden deneyimleme bahtına sahip oldu. 1000 kişilik tesiste 1500 hasta vardı. Bu 150 hastaya sadece 16 hekim bakıyordu. Hastalar buzlu suda yıkanmaya zorlanıyor, banklarda saatlerce hareketsiz oturtuluyordu. Yemekler küflüydü, su ise sık sık  kirli oluyordu.

Ayrıyeten Bly hastanede kalanların birçoklarının mecnun olmadığını fark etmişti. Bu beşerler yalnızca İngilizce bilmiyorlardı ve kimilerinin yardım edecek ailesi yoktu, çok yoksullardı. Kendilerini koruyamadıkları üzere bağlantı de kuramıyorlardı. Bu tesiste gördükleri tedavi aslında bayanlara ruhsal olarak ziyan veriyordu. Bu bayanlar hastaneye yatırılmadan evvel sağlıklıydılar.

Makalenin yayınlanmasının akabinde New York her yıl hastanenin bütçesine 1 milyon dolar ekmeleye karar verdi, şartlar güzelleştirildi.

Cosmopolitan isimli gazete ise kendi muharriri Elizabeth Bisland’ı Bly’nin müddetini geçmek üzere seyahate gönderdi. Bisland ise Bly’nin tam karşıtı istikamette hareket edecekti. Bisland’ın yolduluğunun haberini Hong Kong’da alan Bly, yarışmayacağını söyledi.

Öyküye ilginin azalmaması için Bly’nin seyahatini ne vakit bitireceğine dair birçok iddia müsabakaları yapıldı. Kazananlara Avrupa gezisi ikram edilecekti.

Çoklukla buharlı gemiler ve trenleri kullanan Bly, Çin’deki biz cüzam hastanesini de ziyaret etti. Singapur’da ise bir maymun satın aldı.

Berbat hava şartları nedeniyle San Francisco’ya iki gün geç vardı. Ama Pulitzer, müellifi için özel bir tren tutmuştu ve Bly 25 ocak 1890 15.51’de New Jersey’e vararak seyahatini tamamlamış oldu. Seyahat 72 gün sürmüştü. Bu bir dünya rekoruydu.

Bisland ise 4 gün sonra seyahatini tamamladı. Rekor daha sonra 36 günün altına kadar düşürüldü.

Bu icatlardan kimileri hala kullanılmakta. Bunlardan birinin ise süt güğümü olduğu tez ediliyor. İsmine alınmış birçok patent bulunuyor. Hatta bir müddetliğine kendisi ABD’deki önde gelen fabrikatör bayanlardan biriydi. Lakin Bly’nin ihmali ve  müdürlerden birinin zimmete geçirmeleri üzerine fabrika battı.

Kendisi ayrıyeten Sırbistan ve Avusturya ortasındaki savaş bölgesini ziyaret eden birinci yabancılardan biriydi. Britanyalı bir casusa benzetilince tutuklandı.

1913’te Sufrajetler ile ilgili haberler yaptı. Bu husus üzerine yazdığı geçit yazısında 1920 yılına kadar ABD’de bayanlara oy hakkı verileceğini öngörüyordu. 27 Ocak 1922’de 57 yaşındayken zatürreden hayatını kaybettiğinde hala bu husus üzerinde çalışmaktaydı. Bly, Bronx, New York City’deki Woodlawn Mezarlığına gömüldü.