Elon Musk, Dünyayı Yöneten Ailelerin Bahtını Yaşar mı?

Kripto para manipülasyonlar, dünyanın en büyük elektrikli araba şirketi Tesla ile gündemde düşmemesi, uzay çalışmaları üzere bir çok alanda gündemi kendi yaratırken, son günlerde Twitter ile manşetlerde yer aldı.

Haber Global’den Can Mumay haberine göre, 90’ların zenginler listesi lideri Bill Gates, ki servetinin birçoklarını bağışlasa da hala listede yer alıyor, daha 1998 yılında “İçerik kraldır” açıklaması yapmıştı. Tahminen de bu açıklama Musk’ın hayat ideolojisi: Bol bol içerik üretiyor.

Twitter İdaresi ise dolambaçlı yöntemlerle bu teklifi reddetme metotlarının peşinde. Musk, son olarak Bloomberg HT’nin haberine göre, Twitter’i satın alma teklifinin kabul edilmesi halinde, idare konseyine maaş ödenmeyeceğini bildirdi. 

Günümüzde Google, Twitter ve Youtube üzere şirketler devasa boyutlara ulaşırken, birinci olmanın da avantajlarını da dezavantajlarını da yaşıyor. Trump liderken, Facebook bu bahiste gündeme gelmişti: Şirketin üçe bölünmesi ya da Zuckerberg’in varlıklarından en azından birini satması (Facebook, Instagram, Whatsapp) önemli biçimde tartışılmıştı.

Pekala Musk, Twitter’ın sahibi olursa, tek bir kişi olması ona nasıl avantajlar sağlayacak? Twitter, dünyadaki tek toplumsal medya şirketi olmadığı için bir monopolleşme kelam konusu değilken, çok gücün varlığı kelam konusu olacak.

ABD, çok güçlü iş beşerlerine ve piyasa düzenlemelerine alışık. 1860’larda kurulan, 1870’lerde gelişen petrol şirketleri Rockefeller’ın tek başına ülke iktisadında büyük bir yer edinmesine neden olmuştu. Komplo teorisyenlerinin de sevdiği ‘Dünyayı yöneten aileler’ listesinde başı çeken Rockefeller’lar tahminen de bugün çok daha büyük bir varlığın sahibi olabilirdi. Ailenin servetinin mimarı olan John D. Rockefeller 1882 yılında petrol şirketlerini Standard Oil Trust çatısı altında birleştirdi. ABD petrol sanayisinin yüzde 90’ı bu şirketin elinde geçti. Hükümet bundan rahatsız olduğu için 1890 yılında Sherman Antitrust Act isimli monopolleşme aksisi bir kanun çıkardı. Şirket 1892 yılında şirkete açılan monopolleşme davasını devlet kazandı. Standard Oil Trust dağılma tehlikesi yaşasa da merkezini Ohio’dan New Jersey’e taşıyarak faaliyetlerine devam etti.

Bu dava sonucunda şirketin boru çizgilerinin büyük kısmını denetim ettiği, fiyatlarda tek belirleyici olduğu ve küçük girişimcilere pürüz olduğu kararı verildi. Dava, Anayasa Mahkemesi’ne taşındı ancak sonuçta şirket kaybetti. Karar sonrası Standard Oil, bölgesel olarak 7 ülek genelinde de 34 şirkete bölündü. Bugün bu şirketlerden kimileri ExxonMobil ve Chevron olarak faaliyetlerini sürdürüyor. Apple, 2010 da liderliği alana kadar ExxonMobil ‘dünyanın en pahalı şirketi’ unvanını elinde bulunduruyordu. Standard Oil Ohio ise 1987 yılında İngiliz BP tarafından satın alındı.

Bu kadar büyük servet ve güç kaynakları devletleri huzursuz ediyor. Vakit zaman incelemeye alınarak, günümüzde özgür piyasa kavramları ile yaşasak da düzenleyici kurumlar hala bu hususta sıkı tedbirler alıyor.