1509 İstanbul, 1999 Gölcük, 2023 Kahramanmaraş! Türkiye’de 7 Üstü Büyüklükte Meydana Gelen Zelzeleler Nelerdir?

Karadeniz bölgesinin tarih boyunca yaşadığı en şiddetli deprem Kuzey Anadolu fayını kırarak pek çok yerleşimi harap eden ve binlerce insanın ölümüne yol açan 17 Ağustos 1668 Kuzey Anadolu depremidir. Depremin büyüklüğü 8.0 şiddetindedir ve merkes üssü Ladik Gölü’dür. Bölgedeki sismik hareketlenme haziran ayında Ankara’da başlamış ve temmuz ayında yoğunlaşmıştır. 15 Ağustos’ta iki büyük deprem sırasıyla Ankara ve Beypazarı’nı vurmuştur. Deprem, Kuzey Anadolu Fayı’nı kırarak Tokat, Bolu, Kastamonu, Bursa, Ankara, Samsun, Erzincan ve Amasya’da pek çok yerleşim yerini yıkmıştır. Depremde 8 bin kişi ölmüş ve artçı sarsıntılar 6 ay devam etmiştir.

Kuzey Anadolu Fay hattı üzerinde bulunan Erzincan’da 27 Aralık 1939’da meydana gelen 7.8 büyüklüğündeki deprem geniş bir alanda etkili olmuştur. Ülkemizden en çok hasar bırakan bu depremde 32.968 insan hayatını kaybetmiş, 116.720 bina yıkılmıştır. Gece saat 2 sularında olan depremde şehir enkaz yığını haline gelmiştir. Çevre illeri de etkileyen depremin bu kadar ölümcül olmasının diğer nedenleri mevsimin kış olması ve hava sıcaklığının -35 derecelerinde olmasıdır.

6 Şubat 2023’te 9 saat arayla gerçekleşen ve merkez üsleri sırasıyla Gaziantep’in Şehitkamil ilçesi ve Kahramanmaraş’ın Ekinözü ilçesi olan depremin büyüklüğü 7.7 ve 7.6’dır. Deprem Türkiye ve Suriye’nin yanı sıra Lübnan, Kıbrıs ve Mısır’a kadar etkili olmuştur. Depremler sonucunda Türkiye’de 35 bin, Suriye’de ise 5 binden fazla kişi ölmüş, 120 bin kişi yaralanmıştır. Bölgede yaşayan 13.5 milyon kişiyi etkileyen depremlerin ardından 2.400’den fazla artçı sarsıntı meydana gelmiştir. 10 ilde hasar bırakan depremde 13 bine yakın bina yıkılırken birçok tarihi bina da yıkılmıştır.

115 Antakya depremi milattan sonra 13 Aralık 115’te meydana geldi. Tahmini büyüklüğü 7,5 olan deprem Antakya ve çevresinde büyük can ve mal kaybına neden oldu. Deprem ayrıca bölgede tsunamiye de neden oldu. Antakya bölgesi, Afrika levhası ile Arap levhası arasındaki üçlü kavşakta ve Doğu Anadolu Fayı’nın ucunda yer alır. Bölgede son 2 bin yılda pek çok büyük deprem meydana gelmiştir. Yazar Cassius Dio, depremin şiddetli bir gümbürtüyle başladığını ve derin şiddetli bir şekilde sallanmayla devam ettiğini yazar. Depremde 260 bin insan hayatını kaybetmiştir. Depremin ardından birkaç gün artçı depremler olmuş ve hayatta kalanların çoğu açlıktan ölmüştür.

1976 Çaldıran-Muradiye depremi 24 Kasım’da saat 14:22’de meydana geldi. 7.5 büyüklüğündeki depremin merkez üssü Van’ın Muradiye ilçesinin Çaldıran ovasıdır. Depremde bölgedeki binaların % 80’i yıkılmış, yaklaşık 5 bin kişi ölmüştür. Depremin yanı sıra bölgede hava sıcaklığının -17 dereceye düşmesi yüzünden donarak ölenler oldu. Birçok kişi depremden sonra evsiz kaldı. Deprem, daha önce fark edilmemiş olan Çaldıran Fayı üzerindeki hareketten kaynaklanmıştır.

17 Ağustos 1999’da, Kocaeli ilinin Gölcük ilçesinde 7.4 büyüklüğünde meydana gelen deprem 18 bin kişinin ölümüne neden olmuştur. Gece 03.01’de olan ve 37 saniye süren deprem, modern Türkiye tarihinin en ölümcül doğal afetlerinden biri olarak hatırlanıyor. 1999 depremi, Kuzey Anadolu Fayı boyunca 1939’da başlayan ve 60 yıl boyunca doğudan batıya doğru ilerleyen ve büyük depremlere neden olan sismik dizinin bir parçasıdır. Depremin çok şiddetli hissedilmesine rağmen hasarın çoğunun nedeninin bölgede meydana gelen sıvılaşma olduğundan şüpheleniliyor.

1509 İstanbul depremi veya tarihsel olarak Kıyamet-i Sugra (Küçük Kıyamet Günü), 10 Eylül 1509’da Marmara Denizi’nde saat 22.00 sıralarında meydana geldi. Depremin tahmini büyüklüğü 7.2’dir. Bu depremi bir tsunami ve kırk beş gün süren artçı sarsıntılar izledi. Depremde ölenlerin sayısının yaklaşık 13 bin olduğu tahmin ediliyor. Depremin etki alanı Çorlu’dan İzmit’e kadar uzanıyordu. Şehirde 109 cami yıkılmış, Fatih Camii, Kız Kulesi, Anadolu Hisarı hasar almıştır.  Ayasofya Camii, bir minaresinin çökmesine rağmen neredeyse zarar görmeden ayakta kalmıştır.

1970 Gediz depremi, 28 Mart’ta gece saat 23:02 civarında 7.2 büyüklüğünde meydana gelmiştir. Kütahya’nın bir ilçesi olan Gediz’de bu deprem 1086 kişinin ölümüne, 1260 kişinin yaralanmasına neden olmuş ve binlerce kişiyi evsiz bırakmıştır. Şehirde deprem yüzünden evlerdeki sobalar devrilmiş ve çıkan yangınlarda insanlar yanarak ölmüştür.

1999 Düzce depremi 12 Kasım akşamı saat 18.57’de 7,2 büyüklüğünde meydana gelmiştir. Depremin merkez üssü 1999 Gölcük depreminin üssüne yaklaşık 100 km kadar yakınlıktaydı. Gölcük depremi gibi Düzce depremi de her ikisi de doğrultu atımlı olan Kuzey Anadolu Fayı üzerinde olmuştur. Düzce ve çevresi, birkaç ay önceki depremden oldukça kötü etkilenmişti. Bu nedenle kasım depremi meydana geldiğinde birçok bina zaten zayıflamış durumdaydı. Düzce’de hayatını kaybedenlerin sayısı 478, Kaynaşlı ilçesinde 313, Bolu’da ise 48 kişiydi.

1943 Tosya-Ladik depremi, 27 Kasım’da saat 01:20’de Kastamonu’nun Tosya yakınlarında meydana geldi. Depremin büyüklüğü 7.2’ydi. Deprem Trabzon, Isparta, Elazığ, Zonguldak ve Yozgat’a kadar hissedildi. Deprem sonucunda 2.500’den fazla kişi öldü ve 5 bin kişi yaralandı. Deprem, bulutlu ve yağmurlu bir gecede meydana geldi ve yaklaşık 4 dakika sürdü. Gök gürültüsü ve uğultu sesiyle uyanan deprem merkezine yakın çevredekiler beşik gibi titrediklerini söylemiştir.

2011 Van depremi 23 Ekim’de saat 13:41’de meydana geldi. 7.2 büyüklüğündeki deprem Türkiye’nin doğusunun büyük bölümünde şiddetli sarsıntıya neden oldu ve Güney Kafkasya ve Orta Doğu’da da hissedildi. Van yakınlarındaki bir kasaba olan Erciş şiddetli sarsıntıdan en çok etkilendi. Yalnızca kasabada en az 55 yıkılan bina, 45 ölüm ve 156 yaralanma meydana geldi. Depremde 40.000 kadar insan evsiz kaldı. Son rakamlar, can kaybının 604’ü aştığını ve etkilenen bölgelerde tahminen 2200 binanın hasar gördüğünü veya yıkıldığını gösteriyor.

30 Ekim 2020’de Yunanistan’ın Sisam adasının yaklaşık 14 km kuzeydoğusunda meydana gelen depremin büyüklüğü 7’dir. Sisam merkez üssüne yakın olmasına rağmen en çok etkilenen bölge İzmir olmuştur. Depremde İzmir’de 117 kişi öldü, 1034 kişi de yaralandı. Samos depremi olarak da anılan depremden önce üç aylık bir süre boyunca 39 öncü sarsıntı olmuştur. Depremden sonra da 2800’den fazla artçı sarsıntı kaydedilmiştir.