Türk-İş Açıkladı: Açlık Sınırı 6 Bin Liranın Üzerinde, Fakir Olmamak İçin 20 Bin Lira Gerekiyor!

‘Üretim ve tedarik maliyetlerinin artmasıyla arz tesiri ve her gün düşen alım gücünü korumak için öne çekilmiş talep tesiri nedeniyle başta besinde olmak üzere fiyat artışlarının önü alınamıyor. Bunların ek olarak düşük faiz oranları ve kredi genişlemesi sonucu fiyatlama istikrarı bozulan piyasada temel besin hususları ve birtakım temel muhtaçlık hususlarında yapılmış olan KDV indirimleri fiyat artışlarının çok gerisinde kaldı ama bunun yanında vergi gelirlerinin düşmesine neden oldu. 

Kur Muhafazalı Mevduata(KKM) karşın risk artışlılarından kaynaklı olarak döviz sepetinin tamamına karşı TL paha kaybetmeye devam ediyor. Yeni TL paraları kullanmaya başladığımız Ocak 2009’dan Nisan 2022’ye geçen periyotta Merkez Bankası datalarına nazaran tedavüldeki banknotların kupür dağılımının 5 TL’den sonra açık orta en çok 200 TL ve 100 TL banknotlarda olması TL’deki büyük bedel kaybının ispatlarından birisi olarak kabul ediliyor.

Resmi Nisan bilgilerine nazaran %118,5 olan Tarım ÜFE ve %105,8 olan Yurtdışı ÜFE geçen ay varsayım etmiş olduğumuz yaz aylarında besin fiyatlarında gerileme ihtimalinin düşük olduğunu deliller niteliktedir.

Yüksek enflasyon sürdürülebilir güçlü büyümenin önündeki en büyük pürüzlerden olduğundan işsizliğin büyümesine yol açıyor. Giderek yükselen enflasyon sonucunda alım gücü günden güne daha da düşen vatandaşlardan kimilerinin karıştığı polisiye olay teşebbüslerinin artış gösterdiği süpermarket yöneticileri tarafından tabir ediliyor.

Bu gelişmelerin de tesiriyle bütçe Nisan ayında 50 milyar TL açık verdi. Cumhuriyet tarihinde birinci kere iç borç faiz ödemesi anaparayı geçti. Hazine’nin ödeyeceği toplam iç borç anaparası 1,5 trilyon TL, faiz ödemesi tam 2 trilyon TL oldu. Düşük alım gücünün yanında ileriye dönük bu borçlar vatandaşın gelecekteki geçimi için kaygı yaratmakta. 

İnşaat kesiminde personellik gelirleri materyal fiyatları artışının tam 1/3’ü kadar olabildi. Enflasyonun süratle tırmandığı, hayat pahalılığının bu halde arttığı 2022 yılında fiyatlı bölümün toplam gelirden aldığı hissenin taban düzeylere ineceğini yıl ortasına gelmeden öngörebiliriz.

• Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken taban harcama fiyatındaki artış bir evvelki aya nazaran % 13,04 oranında gerçekleşti.

• Son on iki ay itibariyle artış oranı % 107,76 olarak hesaplandı.

• Beş aylık değişim oranı % 46,85 oranında oldu.

Son iki aydır dikkati çektiğimiz yem-süt paha eşitliğindeki(parite) bozukluk çiğ süt fiyatlarının üst çekilerek dengelenmesiyle düzeltildi. Süt fiyatlarındaki artış yavaşlamış olmakla birlikte bu ay raflarda ortalama %10 zamlandı. Birebir biçimde peynir de %10 zamlanırken yoğurttaki artış %24 oldu. Çiğ süt üretimi resmi datalara nazaran 2021’de %1,3 azaldı. Nüfus artışının yanı sıra ülkemizdeki sığınmacı sayısı ve üretim maliyetlerindeki artışın da devam etmesinin yanı sıra süt üretiminin düşmesi; süt ve süt eserlerinde artırımların yaz aylarında da süreceğini göstermektedir.

Mayıs ayında da dana, kuzu, tavuk ve balıketinin hepsinde fiyat artışları oldu. Balık av döneminin kapanması ile eser çeşitliliği azaldı ve balık fiyatlarında ortalama %30 artış gerçekleşti. Tavuğun kg fiyatı 40 TL’yi geçti. Nohut fiyatları gerilerken kırmızı mercimek fiyatı sabit kaldı.

Kuru fasulye ve yağlı tohumlar zamlandı.

Nisan bülteninde öngördüğümüz üzere Ramazan Bayramı sonrası 2022 yılının ikinci ekmek artırımı ile Ankara’da 200 gr ekmek 3 TL oldu. Makarna, pirinç, bulgur ile un ve irmik fiyatlarının tamamı yükseldi. Bu kümede en yüksek artırımlar makarnada %14, pirinçte %12, irmikte %11 oldu. Esnaftan kimileri satış yapabilmek için yarım ekmek ve yarım simit satmaya başladı. Dünyadaki büyük buğday ihracatçısı ülkelerin arz kısıntısına gitmelerinden dolayı ve Türkiye’nin tüketim ile işlenmiş buğday eserleri ihracatını karşılayacak buğday üretimi olmadığından; yani hem iç hem dış nedenlere bağlı olarak buğday ve ona dayalı besin eserlerinde fiyat artışları yaz aylarında da kaçınılmaz görülmektedir.

Havaların ısınmaya başlamasıyla semt pazarlarında maydanoz, kıvırcık üzere salata yeşillikleri ve lahana, ıspanak üzere yeşil yapraklı sebzelerin fiyatları geriledi. Çok tüketilen patates ise hâlâ 10 TL’nin üzerinde satılmaya devam ediyor. Taneli sebzelerden barbunya 30 TL, fasulye 25 TL’den, bakla 20 TL’den tezgâhlarla buluşurken görece en uygun fiyatlısı 15 TL’den satılan bezelye oldu. Soğan kilogramı 8,5 TL’ye çıktı. Örtü altı eserlerden kabak, patlıcan, biber fiyatları geriledi. Domates fiyatı değişmedi. Daima artan üretim maliyetlerine ek olarak mart ayındaki don olaylarından ötürü meyvede yıllık toplam ürün(rekolte) düştü ve yüksek fiyatlarla tezgahlarda yer buldu. Çilek, kayısı ve nektarin 25 TL’den satılırken, erik 30, kiraz 35 TL’den satıldı. Görece en erişilebilir bahar meyvelerinden çağla 20, yenidünya 15 TL’den yerli muz 20-22 TL’den satıldı. Ortalama zerzevat kg fiyatı 12,25 TL, ortalama meyve kg fiyatı 18,3 oldu. 20’si zerzevat ve 5’i meyve olmak üzere toplam 25 eserdeki fiyat değişimi hesaplamada dikkate alındı. Ortalama meyve-sebze kg fiyatı 13,46 TL olarak tespit edildi.

Ayçiçek yağı, zeytinyağı ve margarin zamlandı. 1 litre ayçiçek yağında 56,50 TL’ye kadar yükselmiş fiyat etiketleri tespit edildi. Son bir ayda %25 fiyat artışı yaşayan tereyağı ise bu ay tekrar artırım rekoru kırdı. Bunda çiğ süt fiyatına olması gereken artırımının yapılmış olması, baskılanmış fiyatın artmasında tesirli oldu. Kimi marketlerde sıvı yağlara alım hududu ve eserlere hırsızlığa karşı alarm takılması uygulamaları devam devam ediyor.

Şeker reyonlarında marka çeşitliliğinde son iki aydır azalma gözlemleniyor. Kooperatif şekerleri ile şirket şekerleri ortasında fiyat farkı makası açıldı. Bu ay, yeni çay alım fiyatlarının açıklanmasıyla, siyah çayın ortalama kg fiyatı %50’lik bir artış gerçekleşti. Kelam konusu artışın sonucunda çayın ortalama perakende satış fiyatı 60,50 TL’den oldu. raflara yerleşti. Ihlamur bir ayda ortalama %18 zamlandı. Siyah zeytinde, reçelde ve salçada fiyat yükselişi kümenin öteki üyeleri kadar olmazken bu ay yeşil zeytin %23, pekmez %15 artırımlı satıldı. 3 aydır fiyatı düşen bal mayıs ayında %30 artırımlı olarak raflardaki yerini aldı. Tuz ve baharat fiyatları geriledi. Kimi marketlerde yaş çay artırımıyla kiloluk çaylara ve görece uygun fiyatlı kooperatif salçalarına alım sınırlaması getirildi.’