Her Gün Akaryakıta Artırım Gelirken, Petroldeki Yükseliş Enflasyon üzerinde Ne Kadar Tesirli?
Türkiye’nin bir enflasyonu sorunu olduğunu herkes biliyor hatta söylüyor da. Buna ekonomiyi yönetenler de dahil olarak enflasyonda bir ‘şeyler’ olduğunu kabul ettik. Ekonomistlerinse, Bakan’ın deyimiyle, ortodoks olanlarının sesi kısıldı ‘enflasyon’ demekten, heterodokslarda da aslına rücu edenler emeğin karşılığının erimesi konusunda gerginler. Sokaktaki vatandaş zaten durumdan muzdarip. Ancak vatandaşla ekonomi yönetiminin ayrıldığı bir nokta var; enerji fiyatları! Vatandaş durumu, ‘enerji, dolar, faiz fark etmez neden yükseldiği beni ilgilendirmez ben paramın erimesine bakarım’ minvalinde görürken, ekonomi yönetimi savaş ortamında enerji fiyatlarındaki yükselişin sorumlu olduğu ve tüm dünyanın altında ezildiği bir tablo çizerek büyük resmi görüyor. Peki öyle mi? Ekonomistlerin bu konuda görüşlerine bakmadan önce de enerji fiyatlarının son 20 yılda Türkiye enflasyonuna etkisine de bakalım.
TÜİK Eylül ayı enflasyonunu yüzde 83,45 olarak açıkladı. Her ay enflasyonun açıklanmasının ertesi günü Merkez Bankası “Aylık Fiyat Gelişmeleri” adı altında bir açıklama yayımlar.
Bunun ana sebebi TCMB’nin kanunda da belirtildiği şekilde fiyat istikrarında ana sorumlu olan kurumlardan bir olmasıdır. Anlamıysa, ‘biz enflasyonu görüyoruz, gereğini yaparız’ demektir. Yani genel merkez bankacılığında böyledir. Bu ay da yayımlanan raporda şu söylendi:
Enflasyondaki artışa en belirgin katkı enerji ve hizmet gruplarından gelmiştir. Enerji enflasyonu, uluslararası ham petrol fiyatlarına paralel olarak gerileyen akaryakıt ve tüp gaz fiyatlarına karşın, elektrik, doğal gaz, şebeke suyu gibi yönetilen/yönlendirilen kalemler ile katı yakıt fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak önemli ölçüde yükselmiştir.
Faiz kararlarında da enerji etkisi görülüyor.
Merkez Bankası’nın son faiz kararında, ki bildiğiniz gibi 100 baz puan indirim yaparak yüzde 12’ye çekilmişti, PPK toplantı özetinde ‘enerji’ kelimesi 12 kez geçerken, metinde en çok kelimenin kullanıldığı paragraf şu şekilde oldu:
Enflasyonda gözlenen yükselişte; jeopolitik gelişmelerin yol açtığı enerji maliyeti artışlarının gecikmeli ve dolaylı etkileri, ekonomik temellerden uzak fiyatlama oluşumlarının etkileri, küresel enerji, gıda ve tarımsal emtia fiyatlarındaki artışların oluşturduğu güçlü negatif arz şokları etkili olmaya devam etmektedir.
Merkez Bankası’ndan başka kimler enerji fiyatlarına işaret ediyor? Sayın Bakan Nureddin Nebati’nin bazı açıklamalarına bakalım 👇
-
Mayıs 2022, ‘Nisan ayında enerji hariç ihracatımız, ithalatı geçti.’
-
Haziran 2022, ‘Küresel salgın ve savaş ortamının tetiklediği gıda ve enerji …, tüm dünya ülkelerinde olduğu gibi Türkiye enflasyon artışlarında da temel bir rol oynadı.’
-
Temmuz 2022, ‘Güncel enflasyon gelişmeleri mercek altına alınırken, küresel düzeyde enflasyonist baskılar ile gıda ve enerji arz güvenliğine ilişkin endişelerin yoğunlaştığı içinde bulunulan bu dönemde emtia fiyatlarının seyri değerlendirildi.’
-
Ağustos 2022, ‘Enerji hariç 12 aylık birikimli cari işlemler mayıs itibarıyla 34,6 milyar dolar fazla vermiştir. Yani bizim cari açığımızın temel sebebi enerji maliyetlerimizdir.’
-
Eylül 2022 (epistomolojik kopuş), ‘Enerji ve emtiada yaşanan yükselişler tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de enflasyonun en temel sebepleridir.’ dedi.
Özetle canım petrol, cicim doğalgaz, kuzum elektrik ve sonuç aman enflasyon! Anladığımız üzere ekonomi enerjiden elektrik alamamış.
Peki enerji deyince dünyada hemen hemen her üretimin, tedariğin temeli olan petrol fiyatlarının Türkiye enflasyonuna etkisine bakmak ister misiniz? İstemezseniz de biz baktık👇
Bu petrol ve enflasyon ilişkisini gösteren grafiğimiz👇 2004 yılı sonrasında aylık petrol ve enflasyon verilerine göre bu ikilinin arası her zaman çok iyi görünmüyor. Ne olduysa 2021 yılı sonunda bir yakınlaşma yaşamışlar.
Bir de dilerseniz hastalıkta sağlıkta, varlıkta yoksullukta verisi var! Brent petrolün 2004-2022 arasındaki grafiğinde dip ve zirve yaptığı noktalarda fiyatı ve o dönemde TÜİK enflasyon oranlarını görüyoruz.
8 Ağustos 2006’da petrol fiyatları 78 dolar seviyesindeyken enflasyon yüzde 10,26 olmuş. Tarihi zirve 4 Temmuz 2008’de 146,55 dolar olarak iki katına çıkan petrol fiyatına karşın enflasyon yüzde 12, sonra aynı yıl içinde neredeyse 4’ten birine inan petrol fiyatı enflasyondan 2 puan götürmüş.
Durun daha da ilginci var! Yaklaşık 2,5 yıl sonra 3 kat artan petrol fiyatları enflasyonu yarısından fazla düşürmesin mi? Sonrasını söylemeyelim siz grafikten bakın dilerseniz. Not: Foreks platformu grafiği ile hazırlanmıştır.
Etkisi yok demiyoruz, yanlış anlaşılmasın.
Tüm girdi maliyetlerinin enflasyon üzerinde etkisi yadsınamazken, petrolün tüm dünyada en çok etkiyi yarattığını biliyor ve söylüyoruz. Ancak bizde durumun ‘sadece petrol’ olmadığını anlatmak istiyoruz. Bizden bu kadar sözü işin uzmanlarına bırakalım mı?
“Bir başka avantaj da ham petrol fiyatlarının çok yüksek seyretmemesinden doğuyor.”
Dünya Gazetesinde enflasyonda yılsonu düşüş hesabı için Alaattin Aktaş şöyle söylüyor:
Hem ham petrol fiyatları, hem akaryakıt için belirleyici olan Avrupa’daki ürün fiyatları düşük seyrediyor…
Dolayısıyla bir yandan dövizde hızlı bir artış olmazsa (en azından faizdeki indirimle normalde yaşanması gereken artışın bir şekilde önlendiği görülüyor), diğer yandan talep düşüklüğünün etkisiyle ham petrol ve ürün fiyatları böyle seyreder, hatta bir miktar daha gerilerse biz kritik aylar olan aralık ve ocakta öncekilerin çok çok altında oranlar görebiliriz. __Bu da yıllık enflasyon oranının “yüksek oranların yerine daha ılımlı oranların girmesi” sayesinde hızla aşağı gelmesi sonucunu doğuracaktır.
👇
👇
👇
👇
👇
Bu arada düşüş ya da artış çok fark etmiyor. Akaryakıta da son 3 gündür zam geliyor. Siz ne dersiniz bu enflasyon mücadelesine? Yorumlarda buluşalım 👋
Kaynak: https://onedio.com/haber/her-gun-akaryakita-zam-gelirken-petroldeki-yukselis-enflasyon-uzerinde-ne-kadar-etkili-1098901
