Bloomberg’in ‘Merkez Bankası Piyasadan Dolar Topluyor’ Savı Necmettin Batırel’in ‘Bavulunu’ Hatırlattı
Merkez Bankası’nın döviz işlemleriyle en ince ayrıntılarına kadar ilgilendiği bir sır değil ve bir kısmı da işin doğası gereği. Para politikası uygulamalarında ‘liralaşma’ söylemi ana tema olurken, dolarizasyonun KKM ile engellenmeye çalışılması uzun zamandır iktisatçıların zaten tartıştığı bir konu. Bunun yanı sıra ‘128 milyar dolar’ ile başlayan siyasi çekişmeler de ‘arka kapı satışları’ söylemiyle özellikle muhalif görüşteki uzmanların ana gündeminde olurken, bu konuda ekonomi yönetimi Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin 20 Aralık gecesi için söylediği ‘Biz mi bir şey yaptık?’ sorusu dışında gündeme hiç gelmedi.
Gündemde dolarla ilgili her daim farklı bir başlık bulunabiliyor.
‘Arka kapı satışları’nın amacının dolar/TL’yi baskılamak olduğu ve bu yöntemle de enflasyona geçişkenliğin indirgendiği basit bir teori olurken, KKM ile de kurdaki yükseliş baskılanabiliyor. Ancak dünya konjonktüründeki ters rüzgar dolardaki yukarı yönlü direnci artırdığından, aşağıya desteklemek için tüm imkanlar seferber ediliyor.
Yakın dönemde Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu, iş insanlarına karşı söylemlerinde “döviz-kredi” ilişkisinde ses tonunu dahi sertleştirmek durumunda kaldı
İhracatçıların döviz kazançlarının bir kısmını TCMB’de tutmaları, kredi kullanımlarında sadece ticari değil bireyselde de döviz kullanımının istenmemesi gibi uygulamaların yanında yine bir iddia olarak kalan iş insanlarına telefonla döviz ricaları gibi durumlar sonrası yeni bir iddia ilgi çekti.
Ama önce BOTAŞ’ı araya alarak hatırlayalım
BOTAŞ, bilindiği üzere Türkiye’nin doğalgaz alımında tek yetkili olan, Varlık Fonu portföyünde bulunan bir kamu kurumu. BOTAŞ’ın doğalgaz alımlarında döviz ihtiyacını Merkez Bankası karşılıyor. Şubat ayı sonunda başlayan ve dünyada tüm dengeleri altüst eden Rusya-Ukrayna savaşıyla da doğalgaz fiyatları fırladı. Hemen birkaç ay öncesindeyse Türkiye’de döviz kurlarında bir tırmanış yaşandı. Böylelikle dövizle alınan ürünlerin fiyatları TL’de artarken, sonrasında ürünlerin fiyatları da artmış oldu.
TCMB, yukarıda da bahsettiğimiz gibi büyük bölümü BOTAŞ’a olan devlet kurumlarına (Kamu İktisadi Teşebbüsü-KİT) döviz satışı yapıyor.
ForeksHaber’in derlediği verilere göre, temmuz ayında açıklanan verilerde 10 ayın ardında satış yapılmadığı görülürken, 2022 yılının ilk 7 ayındaki satışlar yaklaşık olarak önceki 3 yılın satışları toplamına yaklaşmıştı.
BOTAŞ temmuz ayında MB’den döviz almazken, yurt dışından kredi kullandı.
Tekrar döndük dolar tarafına!
Döviz tarafında serbest piyasa ile bankalararası piyasa işlemleri ayrıdır. 09:00-16:00 aralığı dışında bankaların spreadlerinin (alım-satım arası fark) açıldığı gerçeğini hepimiz biliyoruz. Bu bağlamda çarşıdaki döviz büroları için de iddialar artmıştı.
Banknotlarda 2,5 milyar dolar artış
Bloomberg’den Kerim Karakaya ve Çağan Koç’un haberine göre, BOTAŞ fiziki döviz alım sürecinin yürütülmesi için yerli bir finans şirketiyle anlaştı. Merkez Bankası’nın banknot (efektif) döviz rezervindeki artış yine bu döneme denk geldi.
Haziran ve Ağustos aylarının ortaların aralığında banknot rezervlerde yaklaşık olarak 2,5 milyar dolarlık bir artış görülerek 7 milyar dolar seviyesine ulaştığı görüldü.
‘Merkez Bankası’na park edilen nakit miktarı rekor seviyeye ulaştı’ denildi. Haberde BOTAŞ ve Merkez Bankası’nın konuya ilişkin yorum yapmadığı belirtildi.
Uğur Gürses de bu konuya 22 Ağustos tarihinde değinmişti. BOTAŞ orada yoktu ancak alımları o da çok ilginç buluyordu ve Merkez Bankası’nın içinde bulunmuş bir isim olarak inceliyordu
Gürses, ‘‘Makroihtiyati tedbir’ kılığındaki çaresizlik’ başlıklı yazısında son dönemde sık sık yapılan düzenlemelere değinerek ardından efektif konusuna geliyordu:
Çabalardan biri de Merkez Bankası’nın ‘çaktırmadan’ efektif toplaması. Temmuzun son haftası iki şey dikkatimi çekmişti; biri, Merkez Bankası’nın efektif kasasındaki döviz varlıkları sürekli artıyordu. İkincisi de bankalararası döviz piyasasındaki kurlarla ‘çarşıdaki’ efektif fiyatları arasında yüzde 1’e yakın marj oluşmuştu.
Merkez Bankası şube kasalarında sürekli efektif döviz tutar. Ne için tutar? Bankalardaki döviz hesaplarından ani bir çekiliş olursa ve bankalar da kısa sürede efektif bulamazsa Merkez Bankası tedarik eder.
“Finansal istikrar için önemlidir. Geçmiş deneyimlerde bunun önemli olduğu görülmüştür.”
media-cdn.t24.com.tr
2018’de Rahip Brunson krizinde bankalardan döviz çekilişi olduğuna değinen Gürses, o dönem kasada 1 milyar dolar azalma görüldüğünü belirtirken, yine o dönem bankaların yurtdışından hızla efektif getirterek kasalarındaki miktarı 4 milyardan 8,9 milyar dolara çıkarttıklarını belirtiliyor. Pandemide de aynı şekilde bir azalma görülüyor.
Son hareketinse Aralık 2021’de görüldüğünü söylerken, MB kasasında kayda değer bir değişimin olmadığını bankalardaysa 2,3 milyar dolar azalma görüldüğünü söylüyor.
Gürse, Haziran ortasından Ağustos ortasına kadar TCMB’nin kasasında 4,6 milyardan 6,5 milyar dolara artışın nedenini soruyor
media-cdn.t24.com.tr
-
Turist geliyor, nakit döviz akıyor: Bu zaten bankalara gelir; bankalar da yurtdışına yollar, hesaplarına geçmesini sağlar.
-
Hesaplardan döviz çekilişi var hazırlık yapıyor: Denilecek bir durum da yok.
-
Ruslar ruble getiriyor: Uluslararası rezerv tablosuna bakıldığında SDR sepetinde olmayan para birimlerinde değişiklik yok.
Belli ki Merkez Bankası piyasadan efektif döviz topluyor. Öyle görünüyor ki kimi bankalar ile Merkez Bankası’yla işlem yapmaya yetkili müesseseler (döviz büfeleri) aracılığı ile yapılmış.
Uğur Gürses, kanıtları da şu şekilde sunuyor👇
-
Merkez Bankası efektif kasasının olağandışı biçimde 6,5 milyar dolara çıkması,
-
Bankalararası döviz kuru ile serbest döviz piyasasındaki efektif kuru arasındaki marjın Temmuz’un son 10 gününde yüzde 1’i geçmesi,
-
Merkez Bankası döviz efektif piyasasındaki işlem hacminin iki haftalık toplamda 1,8 milyar dolara zıplaması.
Bu üç somut göstergeye ilave olarak piyasadaki oyuncuların da bunu dillendirdiğini not edeyim.
Bir taraftan döviz satarken başka bir kanaldan döviz toplamanın sonuçlarının ne olacağını sanıyorlar?
Bugünkü haberi de sosyal medya hesabından yorumlayan Gürses, “‘BOTAŞ için topladık’ deselerdi başka; zira Rusya’ya nakit efektifle ödeme (uçaklara yükleyip gönderme) anlamına gelirdi” diyor
twitter.com
Gürses, sonrasında haberde bazı boşluklar olduğunu iletiyor.
twitter.com
Enerji uzmanı Ali Arif Aktürk’ün enerji alımlarında Rusya’ya ruble ödeme konusunda bu nakitlerin kullanımı sorusunda da Uğur Gürses, “TCMB’de non-SDR döviz birikimi görünmüyor” diyor kısaca rublede artış yok anlamına geliyor.
twitter.com
Son olarak akıllara “şakkadanak” Necmettin Batırel’in 23 Ağustos tarihli yazısı geliyor: Gerçi bu yazı tweet olarak da atılmıştı ancak Batırel’in sonrasında hesabını kapattığı görüldü.
Türkiye Gazete’sindeki ‘Adım adım hedefe’ başlıklı yazıda, Türkiye’ye yabancı girişleri için Batırel şu ifadeleri kullanıyor:
Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Putin’in Soçi’deki mutabakatı sonrası Akkuyu Nükleer Santrali’ni yapan Rosatom şirketi 15 milyar dolarlık kaynağı Türkiye’ye transfer etti. Rus zenginler 6 ayda 4,1 milyar dolarlık konut satın aldı. Yılın ilk yarısında yurt dışından bavulla 17,5 milyar dolar geldi.
Tweet silinse de yazı ifadeler yerinde duruyor.
Fiziki para toplamak son yıllarda zorlaşsa da Merkez Bankası’nın hamlelerini uzmanlar yakından izlemeye devam ediyor.
Kaynak: https://onedio.com/haber/bloomberg-in-merkez-bankasi-piyasadan-dolar-topluyor-iddiasi-necmettin-batirel-in-bavulunu-hatirlatti-1091821
