İstanbul’da Sarsıntı Olacak mı, Tsunami Tehlikesi Var mı? İstanbul’da En Riskli Yerler Nereler?

Deprem, Dünya’nın yüzeyine yakın plaka denilen tektonik parçaların sınırlarında meydana gelir. 

• Soğumaya çalışan Dünya’nın Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle aniden ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılması sonucunda; geçtikleri ortamları ve yer yüzeyini sarsmana deprem denir.

Türkiye bir plaka sınırında yer alıyor. Burada çok büyük Avrasya Plakası var. 

• Güneydeki Afrika ve Arabistan Plakası kuzeye doğru hareket ediyor. Türkiye’de bu arada sıkışıyor. Doğusu sıkışan batısı genişleyen Türkiye, yani Anadolu Plakası batıya doğru kaçıyor. Bu yüzden ülkemizde pek çok fay var. İşte bu faylar hareket ettikçe depremler meydana geliyor.

Kuzey Anadolu Fayının yaklaşık 1200 kilometre, Doğu Anadolu Fayının ise yaklaşık 550 kilometre olduğu biliniyor.

Bunun sebebi, Türkiye’nin kuzeyinden doğu batı yönüne doğru giden 1200 kilometre uzunluğundaki Kuzey Anadolu Fayı. 

• Kuzey Anadolu Fayı, ülkemizdeki en hızlı fay. Fayın, doğrudaki hızı yılda 1.8 santimetreyken batıya gidildikçe bu hızın neredeyse 2.5 cm’yi bulduğu görülüyor.

Marmara’nın içi yani 150 kilometrelik bölümde yaşanan bilinen en son kırılma 1766 yılında gerçekleşmiş. 

• Uzun yıllardır kırılmadığı için sadece Türkiye’de değil, Avrupa’da hatta tüm dünyada en riskli olarak görülen bölge İstanbul.

Fay hattının Marmara denizinin içinde olduğunu biliyoruz. Bunu düşünerek depremin denizde olacağını varsayarsak, en çok etkilenecek bölge İstanbul. 

• Marmara Denizinin etrafı da bu riske dahil.

İstanbul’un güney sahillerinin yanında; Avcılar, Büyükçekmece gibi göl yataklarında yer alan bölgeler, zemin gevşek olduğu için daha büyük riske sahip görünüyor.

İstanbul’un tepeleri ve genel olarak zemini düşünüldüğünde bu tehlikenin diğer bölgelerde daha az olduğu söylenebilir. 

• Uzmanlar, İstanbul’un zemininin genel olarak kaya zemin olduğunu söylüyor.

Öncelikle tsunami dalgası nedir onu açıklayalım. Tsunami ‘sismik deniz dalgaları’ olarak da adlandırılabilir.

İç deniz olan Marmara’nın en derin yeri 1200 metredir. Burada bulunan faylar ise yanal akımlı ve normal faylar. Bu veriler bize gösteriyor ki, Marmara’da da tsunami olabilir. Ancak Marmara’da görülebilecek tsunamiler, Japonya’da olan gibi değil; daha küçük ölçekli veya yerel tsunamiler olabilir.

Kesin olarak böyle bir veri sistemimiz yok! 

• Uydu verileri, tarihsel depremelerin paleosismolojik gözlemler sayesinde depremlerin olabileceği bölgeleri tahmin edebiliriz.

Uzmanlar, 1999 İzmit depreminden sonra yaptıkları araştırmalarda; depremin, çok dar bir zonun içerisinden bir sürü küçük deprem depremle başladığını tespit etmiş. Fakat bu gibi veriler bile, hâlâ kesin bir bilgi edinmemizi sağlamıyor. Çünkü farklı bölgelerde izlenen benzer sarsıntılar sonucu büyük depremler olmadığı da görülebiliyor.

Özellikle büyük depremleri poisson dağılımı ile inceleyen araştırmacılar, depremlerin belli bir istatistiği olsa bile depremlerin rast gele dağılmış olduğunu söylüyor.

Poisson dağılımı, belli bir sabit zaman birim aralığında meydana gelme sayısının olasılığını ifade eder.